Trong những năm qua, dưới sự lãnh đạo của Đảng, Nhà nước, sự cố gắng và nỗ lực của toàn dân, tình hình kinh tế-xã hội của đất nước ta đã có sự phát triển mạnh mẽ, vượt bậc, đời sống nhân dân đã có những bước thay đổi trên tất cả các mặt.

Tuy nhiên, trước yêu cầu, nhiệm vụ bảo đảm an ninh, trật tự trong tình hình mới, yêu cầu quản lý nhà nước, phát triển kinh tế-xã hội và hội nhập quốc tế ngày càng sâu rộng, để bảo đảm thực hiện quyền con người, quyền công dân và thể chế hóa quan điểm, chủ trương của Đảng, Nhà nước trong công tác xây dựng, củng cố, duy trì các lực lượng nòng cốt tham gia bảo vệ an ninh, trật tự ở cơ sở, Chính phủ đã giao Bộ Công an xây dựng dự án Luật Lực lượng tham gia bảo vệ an ninh, trật tự ở cơ sở. Đây là dự án Luật có ý nghĩa quan trọng trong xây dựng, củng cố các lực lượng tham gia bảo vệ an ninh trật tự ở cơ sở, nâng cao chất lượng công tác quản lý nhà nước về an ninh, trật tự, phục vụ hiệu quả công tác phòng ngừa, đấu tranh phòng, chống tội phạm, giữ gìn cuộc sống bình yên và hạnh phúc của nhân dân, phục vụ đắc lực nhiệm vụ phát triển kinh tế-xã hội.

Công an xã bán chuyên trách phối hợp với lực lượng Công an chính quy tuần tra đảm bảo ANTT ở các khu vực giáp ranh

Xuất phát từ yêu cầu thực tiễn lực lượng bảo vệ dân phố, dân phòng, Công an xã bán chuyên trách là các lực lượng tham gia bảo vệ ANTT trên địa bàn xã, phường, thị trấn. Đây là lực lượng có vị trí, chức năng quan trọng làm nòng cốt trong phong trào toàn dân bảo vệ an ninh Tổ quốc, là hạt nhân tham gia thực hiện nhiệm vụ bảo vệ an ninh, trật tự, an toàn xã hội tại địa bàn cơ sở, thường xuyên, trực tiếp tiếp xúc với người dân, gắn bó mật thiết với Nhân dân, do vậy phải có những quy định cụ thể của pháp luật để tạo hành lang pháp lý cho lực lượng này hoạt động hiệu quả, thống nhất. Mặt khác, xuất phát từ thực tiễn, mọi vấn đề, sự kiện, sự việc đều xuất phát và nảy sinh từ cơ sở, những lực lượng này lại là người ở địa phương, nắm được thông tin địa bàn, các mối quan hệ làng xã, dòng họ… nên việc sử dụng lực lượng này tham gia đảm bảo ANTT và có những quy định pháp luật cụ thể để điều chỉnh tổ chức, hoạt động là hết sức cần thiết, theo đúng các quy định của pháp luật, cụ thể là:

Công an xã bán chuyên trách triển khai phương án giữ gìn ANTT ở địa bàn cơ sơ

Thứ nhất là, tiếp tục thể chế hóa quan điểm, chủ trương của Đảng, Nhà nước trong chỉ đạo công tác đảm bảo ANQG, giữ gìn TTATXH, có căn cứ, cơ sở để xây dựng, củng cố, duy trì lực lượng tham gia bảo vệ an ninh, trật tự; quy định về chức năng, nhiệm vụ, chế độ, chính sách đối với lực lượng tham gia bảo vệ an ninh, trật tự gắn với kiện toàn tổ chức bộ máy, tinh giản biên chế, giảm chi ngân sách nhà nước; tăng cường công tác bảo đảm an ninh, trật tự, an toàn xã hội ở địa bàn cơ sở. Phối hợp chặt chẽ với lực lượng Công an xã chính quy và các lực lượng khác trong xã hội thực hiện nhiệm vụ đảm bảo ANTT, chủ động nắm tình hình, phát hiện, xử lý kịp thời các vấn đề phát sinh ngay từ cơ sở.

Thứ hai là, bảo đảm phù hợp với quy định của Hiến pháp năm 2013 về bảo đảm quyền con người, quyền công dân; xây dựng hệ thống pháp luật về an ninh, trật tự đồng bộ, thống nhất, có hiệu lực pháp lý cao trong quy định về nhiệm vụ, quyền hạn của các lực lượng tham gia bảo đảm an ninh, trật tự ở cơ sở. Việc xây dựng Luật Lực lượng tham gia bảo vệ an ninh, trật tự ở cơ sở vừa bảo đảm cơ sở pháp lý cho việc thực thi nhiệm vụ, quyền hạn của lực lượng tham gia bảo vệ an ninh, trật tự ở cơ sở, vừa bảo đảm tốt hơn quyền con người, quyền công dân theo đúng quy định của Hiến pháp và pháp luật liên quan đến các quyền công dân như tham gia tấn công trấn áp, truy nã tội phạm, tuần tra, kiểm soát, tổ chức thực hiện các biện pháp phòng ngừa, đấu tranh chống tội phạm, tệ nạn xã hội, bắt giữ người phạm tội quả tang, đối tượng truy nã…

Phối hợp đảm bảo ANTT tại địa bàn cơ sở

Thứ ba là, góp phần nâng cao hơn nữa chất lượng, hiệu quả công tác quản lý nhà nước về an ninh, trật tự tại địa bàn cơ sở, tăng cường và nâng cao hiệu quả hoạt động của các lực lượng chuyên trách cũng như huy động được các lực lượng quần chúng tham gia bảo vệ an ninh, trật tự, xây dựng nền an ninh nhân dân gắn với thế trận an ninh nhân dân vững chắc ngay từ cơ sở, giải quyết kịp thời các vụ việc liên quan đến an ninh, trật tự, không để trở thành điểm nóng. Lực lượng tham gia bảo vệ an ninh, trật tự ở cơ sở làm nòng cốt trong xây dựng phong trào toàn dân bảo vệ an ninh Tổ quốc và chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn của lực lượng này phải được quy định trong Luật Lực lượng tham gia bảo vệ an ninh, trật tự ở cơ sở.

Thứ tư là, góp phần thực hiện có hiệu quả công tác sắp xếp, bố trí lực lượng tham gia bảo vệ an ninh, trật tự ở cơ sở theo hướng thống nhất, kiện toàn, tinh gọn, đầu mối gắn với hoàn thiện chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn, trách nhiệm, chức danh, mối quan hệ công tác của lực lượng này với các lực lượng khác. Khắc phục việc bố trí lực lượng tham gia bảo vệ an ninh, trật tự ở cơ sở không thống nhất (bảo vệ dân phố được bố trí thành ban, bố trí thành tổ trên địa bàn phường; lực lượng dân phòng lại được bố trí thành đội, tổ ở thôn, làng, ấp, bản…

Mặt khác, trên một địa bàn cấp xã cùng tồn tại các lực lượng quần chúng với tên gọi khác nhau (dân phố, dân phòng, Công an xã bán chuyên trách) và đều do Ủy ban nhân dân cấp xã thành lập, quản lý, duy trì hoạt động để cùng tham gia thực hiện nhiệm vụ bảo vệ an ninh, trật tự có tính chất tương đồng, do vậy việc nghiên cứu điều chỉnh lại theo hướng thống nhất lực lượng bảo vệ dân phố, dân phòng, Công an xã bán chuyên trách thành một lực lượng với tên gọi chung, được bố trí thống nhất trên địa bàn xã, phường, thị trấn sẽ góp phần kiện toàn, tinh gọn bộ máy theo chủ trương chung hiện nay cũng như kiện toàn lực lượng để có điều kiện tập trung bảo đảm nguồn lực, cơ sở vật chất, chế độ, chính sách và bảo đảm điều kiện hoạt động của lực lượng bảo vệ an ninh, trật tự ở cơ sở được tốt hơn, thực chất hơn cũng như bảo đảm việc thực hiện nhiệm vụ của lực lượng này được đồng bộ, thống nhất.

Bên cạnh đó, công tác này cũng sẽ xác định rõ chủ thể chịu trách nhiệm chính trong quan hệ phối hợp giữa lực lượng bảo vệ an ninh, trật tự ở cơ sở với cơ quan, tổ chức, cá nhân khác khi thực hiện nhiệm vụ bảo vệ an ninh, trật tự; khắc phục tình trạng có nhiều lực lượng cùng tham gia nhưng không xác định được chủ thể chịu trách nhiệm chính. Mặt khác, việc điều chỉnh thống nhất 03 lực lượng này sẽ khắc phục tình trạng hạn chế, bất cập hiện nay khi người dân rất khó phân biệt tên gọi, nhiệm vụ, quyền hạn, trang phục, địa bàn, phạm vi hoạt động…

Thứ năm là, tạo cơ sở pháp lý để tiếp tục sử dụng lực lượng Công an xã bán chuyên trách khi kết thúc nhiệm vụ Công an xã; bảo đảm cơ sở để bãi bỏ Pháp lệnh Công an xã khi đã hoàn thành việc bố trí Công an xã chính quy.
Tại điểm C khoản 1 Điều 46 Luật Công an nhân dân năm 2018 quy định: “Các chức danh Công an xã bán chuyên trách được bổ nhiệm, bố trí theo quy định của Pháp lệnh Công an xã số 06/2008/PL-UBTVQH12 kết thúc nhiệm vụ và được sử dụng tham gia bảo vệ an ninh, trật tự tại cơ sở, được hưởng chế độ, chính sách theo quy định của Pháp lệnh Công an xã số 06/2008/PL-UBTVQH12 cho đến khi có văn bản quy phạm pháp luật khác”. Theo đó, Luật Lực lượng tham gia bảo vệ an ninh, trật tự ở cơ sở khi được thông qua và có hiệu lực cùng với việc hoàn thành bố trí Công an xã chính quy trong toàn quốc thì Pháp lệnh Công an xã năm 2008 sẽ hết hiệu lực thi hành./.

Nguyễn Bình